Het onopvallende, zachte profiel van de etappe van vandaag is duidelijk in het voordeel van de sprinters. De glooiende heuvels met wijnranken en grazende koeien zijn echter niet meer dan een oppervlakkige sluier, gedrapeerd over een aantal enorme bergen die geen enkele fietser ooit zou overwegen te beklimmen.
Niet ver onder het asfalt bevinden zich gigantische zoutpilaren, de zogenaamde zoutdiapieren, die van een diepte van meer dan 2000 meter oprijzen. Eén zo’n diapir is in feite de enige bestaansreden van het grootste kuuroord van Frankrijk en de startlocatie van vandaag, Dax. Daarover later meer, laten we eerst eens duiken in de oorsprong van zoutdiapieren.
250 miljoen jaar sedimenten
De etappe van vandaag stuurt de renners over het Bekken van Aquitaine. Dit is een gigantisch geologisch bekken van Paleozoïsch sokkelgesteente met een oppervlak van ongeveer 65.000 km2. In de afgelopen 250 miljoen jaar is het geleidelijk opgevuld met sedimenten. Denk aan afwisselende lagen zand, slib, kalk en ja, een machtige laag zoute klei. Deze evaporiet, zoals het in geologische termen wordt genoemd, werd afgezet tijdens het Laat-Trias (ongeveer 210 miljoen jaar geleden). Het was een periode van tektonische rek en tezelfdertijd de vorming van nieuwe sedimentaire bekkens.
Het was een hete klimaatperiode, warmer dan ons huidige klimaat. Het oppervlaktewater dat in de nieuw gevormde bekkens stroomde verdampte vrij snel. Wat overbleef was de zoute klei die de rivieren onderweg hadden opgepikt. Dit proces ging miljoenen jaren door, wat resulteerde in een laag evaporieten van meerdere honderden meters dik!
Onzichtbare zoutbergen en sprinters
Goed, maar hoe werd dit horizontaal afgezette zout tot bergen gevormd? Stel je het peloton profwielrenners van vandaag voor, dat de finish in Nogaro nadert. Met nog 400 meter te gaan verschuilen de topsprinters zich nog steeds achter hun kopmannen. Zodra ze de 200 meter passeren, wordt de druk opgevoerd. De snelste en behendigste van het stel wurmen zich naar voren in de kleinste openingen.
De evaporieten waren onze topsprinters: onder druk gezet door de jongere, maar zwaardere bovenliggende lagen kalk en zand. De meer taaie zoute klei perste zich omhoog in de scheuren die zich vormden tijdens een andere fase van rek in het vroege Krijt (ongeveer 120 miljoen jaar geleden). Een flink stuk later werden de nu bestaande zoutruggen vanuit het zuiden verpletterd toen Iberië in botsing kwam met Eurazië (zie Etappe 1). Dat was de gebeurtenis die de Pyreneeën deed oprijzen (60 tot 20 miljoen jaar geleden). Et voila, daar heb je het; steile, vervormde, onzichtbare stijgingen van zoute klei, vlak onder onze pedalen.
Laten we een bad nemen!
Geweldig, breng het spa-aspect binnen! Welnu, ongeveer 75 km ten zuiden van Dax sijpelt de neerslag uit de Pyreneeën in gespleten kalksteen uit het Krijt. Dit water stroomt naar het noorden, ondergronds, stroomafwaarts door de geplooide kalksteen tot een diepte van ongeveer 2 km, totdat het onze ‘Diapir de Dax’ bereikt. Weet je nog hoe het zout zich krachtig een weg naar boven had geperst? De brute kracht zorgde ervoor dat de bovenliggende watervoerende kalksteen omhoog boog.
Dit is de reden waarom vandaag, na een reis van 20.000 jaar, water dat neerslaat in de Pyreneeën omhoog kan stromen langs de flanken van de diapir. Daar warmt het op (zout is een uitstekende geleider van geothermische warmte) en wordt het geladen met zoute mineralen. Uiteindelijk ontspringt dit water op meerdere locaties in de regio. De beroemdste is de Fontaine Chaude, het hart van Dax sinds de pre-Romeinse tijd. Met een jaarlijkse aanvoer van meer dan 2.000.000 liter en een temperatuur van 64 graden Celsius verdient deze bron zijn naam echt.
Laten we nu eens kijken welke rijders hun gewicht in zout waard zijn.
