Vandaag gaat de race door het schilderachtige vulkanische veld van Chaîne des Puys, waar we in 2023 ook reden. Deze vulkanen barstten periodiek uit tussen ~90.000 en ~8.500 jaar geleden en vormden zo de landvormen die je vandaag de dag ziet. Dit vulkanische veld wordt momenteel als uitgestorven beschouwd. Maar laten we voor de blogpost van vandaag eens kijken naar een uitbarsting in de toekomst. Laten we het Weerprotocol eens tot het uiterste doorvoeren en in een vurige toekomst kijken.
Waar?
De Chaîne des Puys is een monogenetisch vulkanisch veld van 40 kilometer lang. Monogenetische vulkanen zijn kleine en kortlevende vulkanen. Dus als ze eenmaal uitbarsten, is hun leven voorbij. Als je naar de foto van Chaîne des Puys hierboven kijkt, zie je dat er veel kegelvormige kenmerken over het vulkaanlandschap verspreid zijn. De Chaîne des Puys telt maar liefst 80 vulkaankegels. Deze locaties geven aan waar het magma tijdens eerdere gebeurtenissen is uitgebarsten. De dichte nabijheid van deze vulkaankegels betekent dat pyroclastische ejecta van een uitbarsting van één vent soms andere ventielen bedekte. Ze vormden toen een complexe reeks overlappende lagen (zie ook de tweede figuur hieronder).
Als we de ruimtelijke dichtheid van deze kegels in kaart brengen en bekijken, zoals is gedaan op andere plaatsen zoals het Bolaven Volcanic Field, Laos(Verolino et al., 2022) of Snake River Plain, Idaho(Gallant et al., 2018), zou dat ons een indicatie kunnen geven van waar toekomstige activiteit zou kunnen plaatsvinden. Dit is moeilijk omdat het ervan uitgaat dat magma door dezelfde systemen opstijgt als in het verleden, dat er niets verandert. In werkelijkheid kan activiteit door de tijd heen migreren. Als we echter naar figuur 2 hieronder kijken, zien we dat de kenmerken over het algemeen het noord-zuid riftsysteem volgen dat parallel loopt aan de Limange-breuk. De activiteiten in het verleden volgden dit patroon. Vorig jaar hebben we uitgelegd waarom er hier vulkanische activiteit is.
Leer van het verleden
De volgende stap in ons filosofische gedachte-experiment naar een vurige toekomst is bepalen wat voor vulkanische gevaren we kunnen verwachten?
Om te kijken hoe mogelijke uitbarstingen eruit zouden kunnen zien, moeten we terugkijken naar de vulkanische activiteit die hier in het verleden heeft plaatsgevonden. We kunnen de toekomst voorspellen op basis van het verleden, zoals zo vaak in de wetenschap. De lavas van basalt tot trachiet (zie figuur 2 hierboven) wijzen op een reeks eruptiestijlen en zorgen voor verschillende landvormen. De uitbarstingen in het verleden ~90.000 en ~8.500 jaar geleden vormden bijvoorbeeld basaltische en trachytische sintelkegels, basaltische maars en trachytische lavakoepels in het hele landschap. In 2023 bezocht Douwe van Hinsbergen de site.
Kleine stukjes vaste lava die zich opstapelden rond de opening tijdens een explosieve uitbarsting, vormden sintelkegels. Maaren zijn grote vulkanische kraters die zijn gevormd door explosies die meestal ontstaan wanneer magma grondwater verhit. Ze vullen zich vaak met water en vormen zo meren. Lavakoepels zijn lavastromen die te dik zijn om van de opening weg te stromen. De activiteit schommelde tussen meer explosieve activiteit die sintelkegels, maars en asval produceerde, en meer effusieve activiteit die lavakoepels en -stromen produceerde.
Lava op koers
Terwijl as zonder onderscheid over de topografie valt, volgen lavastromen de topografie van eerdere vulkanische activiteit. De afzettingen van lavastromen kunnen ons iets leren over de wisselwerking tussen lava en de lokale topografie. Eén zo’n lavastroom, die ~41.000 jaar geleden in de vallei van Tiretaine werd afgezet, volgde de route van de 2020-route (figuur 3). Tijdens deze uitbarsting barstte lava uit in de buurt van de Petit Puy de Dôme.
Aanvankelijk stroomde het als gladde pāhoehoe lava over een relatief vlakke topografie met een maximale dikte van ~50 m. Later, toen het bergafwaarts reisde, ging het over in een meer rotsachtig a’ā lavakanaal en vulde het de vallei onderaan de helling waar de stroom zich verzamelde en afkoelde (figuur 4). De stroming strekte zich uit tot ~7 km, onder de stad Clermont Ferrand vandaag. Uitlopers zijn te zien langs het parcours.
Beheer van rampen
Wanneer we beoordelen hoeveel mensen het risico lopen op een mogelijke vulkaanuitbarsting, kijken we meestal naar het aantal mensen dat op een bepaalde afstand van de vulkaankrater woont. Chaîne des Puys is echter een vulkanisch veld. Dit maakt het moeilijk om te doen omdat er meerdere kraters zijn. Schattingen van het Global Volcanism Program voor dit gebied geven echter aan dat er ~300.000 mensen binnen een straal van 10 km wonen en ~1,5 miljoen mensen binnen een straal van 100 km van de vulkaan.
Over de hele wereld liggen sommige monogenetische vulkanische velden heel dicht bij dichtbevolkte gebieden. De stad Auckland, Nieuw-Zeeland, ligt bijvoorbeeld bovenop het Auckland Vulkaanveld met 53 kegels verspreid over de stad(GeoNet). Het zuidelijke deel van Mexico-stad ligt op afzettingen van uitbarstingen van het vulkaanveld Chichinautzin(Torres et al., 2023). Dit betekent dat als er een uitbarsting is, het onzeker is waar deze precies zal plaatsvinden, maar dat deze waarschijnlijk grootschalige gevolgen zal hebben voor de steden.
Voor Chaîne des Puys zijn er veel belangrijke troeven in de nabije regio. Een uitbarsting zou ook grote gevolgen hebben. Sinds de ijzertijd en de Romeinse tijd is de regio belangrijk geweest voor de beschaving, door landbouw en landbouwpraktijken. Sinds 1960 is er sprake van stedelijke uitbreiding aan de randen van het vulkaanveld. De stad Clermont Ferrand ligt bijvoorbeeld ~7 km ten oosten van het vulkaanveld. Plaatselijke steden zijn voor drinkwater afhankelijk van het hydrologische systeem van het vulkanische gebied. Toerisme is ook belangrijk voor het gebied. De kathedraal is zelfs gemaakt van vulkanisch gesteente.
Wat als
We hebben al vastgesteld dat de vulkanen hier als uitgestorven worden beschouwd. Wat een opluchting. Maar… laten we eens kijken wat een vulkaanuitbarsting voor gevolgen zou kunnen hebben voor de wielerwedstrijd? En hoe fietsen je kunnen helpen om sneller te evacueren.
Als er een explosieve uitbarsting is, kan er een aswolk ontstaan die de zichtbaarheid voor de fietsers en de kijkers thuis vermindert. Voertuigen die door de as roeren zouden de zichtbaarheid verslechteren, en dus zullen voertuiglichten nauwelijks zichtbaar zijn. Ruiters moeten gezichtsmaskers dragen omdat het inademen van fijn as in de longen kan leiden tot hoesten en irritatie. Fijnkorrelige as beschadigt de fietsen omdat het in openingen dringt, het lakwerk aantast en krassen maakt op oppervlakken. Bij een asdikte van minder dan 1 mm worden de gele pijlen die de route aangeven onleesbaar. De fietsers zouden ook hun fietscomputer niet meer kunnen zien omdat as het scherm bedekt.
Na verloop van tijd zal de aslaag op de weg dikker worden naarmate er meer wordt afgezet. Tot 50 mm zullen voertuigen tractie verliezen. Tot 150 mm zal de as slijtage aan de weg veroorzaken en zullen er waarschijnlijk wegafsluitingen plaatsvinden omdat het onmogelijk wordt om de weg te berijden (lees meer in Wilson et al., 2012). Het is bijzonder moeilijk om bergopwaarts te sturen of te trappen in assen. Laten we gewoon niet doorgaan met de Tour de France in het geval van een vulkaanuitbarsting. Dat is het soort vurige toekomst waar het Weerprotocol duidelijk over moet zijn.
Red de fietsen!
Ondanks deze uitdagingen zijn fietsen gebruikt of gepland als evacuatiemethode bij uitbarstingen. Interessant is dat de gevolgen van de Tambora-uitbarsting in Indonesië in 1815 de uitvinding van de fiets zouden hebben aangewakkerd, zoals The Times meldde.
Maar als we met echte lava te maken zouden krijgen, zou dat een probleem kunnen zijn? Nou, technisch gezien niet. In 1977 was er heel snel lava bij de vulkaan Nyiragongo in de Democratische Republiek Congo. Het stroomde tot 60 kilometer per uur! Dat is zelfs te snel voor Filippo Ganna, maar gemiddeld en vooral op ondiepe hellingen verplaatsen lavastromen zich met gemiddeld 1 km per uur(bron). Ja, de wegen zouden uiteindelijk onderlopen, maar het peloton zou snel kunnen evacueren en de race zou kunnen doorgaan!
NB: Blogs in andere talen dan het Engels worden allemaal automatisch vertaald. Onze schrijvers zijn niet verantwoordelijk voor taal- en spelfouten.
