Etappe 7 brengt het peloton van de Jura naar de Alpen. Om precies te zijn: we rijden van Champagnole in de Jura naar Le Grand Bornand in de Alpen. De Alpen stelen meestal de show in wielerwedstrijden. Ze nemen de aandacht weg van de minder bekende Jura. Dat is niet juist. De Jura heeft veel te bieden. De beruchte steile hellingen van de Jura zijn een hele uitdaging. Maar wat zijn de Jura? Waarom zijn ze zo steil? En waarom zijn ze gescheiden van de Alpen? En hoe kunnen we deze geologie gebruiken voor onze duurzaamheidsdoelen? Laten we dat uitzoeken! We gaan van de Jura naar de Alpen.
T-Rex
De Jura is een bergketen die rond de westelijke helft van Zwitserland loopt. Het is beroemd vanwege de oorsprong van het horlogemerk Rolex en het jongste Zwitserse kanton, dat ook Jura heet. En dan zijn er nog de steile kalksteenrotsen die voor angstaanjagend steile beklimmingen zorgen. Deze kalkstenen zijn opvallend. In 1799, hetzelfde jaar dat Napoleon aan de macht kwam in de Eerste Franse Republiek, werden ze gebruikt om een hele geologische periode te definiëren: het Jura. Daar hebben we gisteren over gelezen.
Dankzij de Jurassic Park-filmserie is deze geologische periode recentelijk in verband gebracht met de opkomst van de dinosauriërs. Spoiler alert: de kenmerkende dinosaurus van de serie, de Tyrannosaurus Rex, verscheen pas 70 miljoen jaar nadat het Jura was afgelopen. Jammer. Om dat getal in de juiste context te plaatsen: Tyrannosaurus Rex staat in tijd dichter bij de Tour de France Femmes dan bij het einde van het Jura!
Kalksteen, opnieuw
Helaas zijn er in het Juragebergte zelf niet zoveel dinosaurusfossielen te vinden. De kalkstenen werden gevormd als carbonaatsedimenten in de zee die Europa en Italië scheidde in de tijd dat het supercontinent Pangea uit elkaar viel.
De fossielen die in sommige kalkstenen bewaard zijn gebleven, leefden in ondiep tropisch water. Dit betekent dat de Jura in het Jura veel op de Bahama’s leek. Af en toe steeg het zeeniveau en in die tijd werden de carbonaatsedimenten bedekt door een meer roodachtige modder (daarover later meer!).
De vorming van het Juragebergte is het resultaat van het samenkomen van de Afrikaanse en Euraziatische platen. Terwijl Afrika Italië noordwaarts duwt, bulldozert het de rotsen van de Centrale Alpen omhoog, waardoor de Alpen en de Jura ontstaan. Daarover meer in etappe 16 van de Tour de France van 2023. Maar als de Jura door hetzelfde geologische proces is gevormd als de Alpen, waarom moeten de renners dan over het vlakke Zwitserse plateau dat ertussen ligt?
Plateau
Om dat plateau tussen de Jura en de Alpen te begrijpen, moeten we kijken naar de rotsen die onder de Jurakalkstenen liggen. Hier vinden we zoutlagen. Deze zoutlagen werden overal in Europa afgezet toen het een droge, dorre regio was in het hart van het supercontinent Pangea. Dit zout is veel zwakker dan het omringende gesteente. Daarom zorgde de zoutlaag, in plaats van de schuine plakken te vormen die je ook creëert bij het schuiven van sneeuw, ervoor dat een heel groot stuk rots horizontaal over de onderliggende rotsen schoof, om uiteindelijk een tweede bergketen te vormen die van de hoofdbergketen werd gescheiden door een vlak bekken.
Modern gebruik van geologie
Een voordeel van deze structuur is dat de Jura een uitstekende plek is om de rotsen te bestuderen die onder het Zwitserse plateau liggen. We implementeren ook enkele geweldige nieuwe initiatieven op het gebied van duurzaamheid. De stad Genève is bijvoorbeeld van plan om het kokend hete water dat circuleert in het Juragesteente dat direct onder de stad ligt, te gebruiken als klimaatvriendelijk verwarmingssysteem. Omdat het boren van een put tot 1 km diepte erg duur is, hebben geologen eerst uitgebreid onderzoek gedaan naar de rotsen die ten noordwesten van de stad blootliggen, om inzicht te krijgen in hun hydraulische eigenschappen.
Veel verder naar het noorden bestuderen geologen actief de zogenaamde Opalinusschalie, die is gevormd uit een dikke laag rode modder die werd afgezet tijdens een lange periode in het midden van het Jura toen de zeespiegel hoger was. De daaropvolgende begraving onder kilometers nieuwe sedimenten heeft de modder samengeperst tot een schalie die zo ondoordringbaar is dat het water dat onderzoekers vonden toen ze er voor het eerst in boorden, precies het zeewater was waarin deze klei 170 miljoen jaar geleden werd afgezet!
Omdat er bijna geen watercirculatie is in deze rotsen, zijn ze een ideale plek om millennia lang gevaarlijke stoffen op te slaan: Zwitserland heeft deze rotsformatie onlangs aangewezen om het kernafval op te slaan, dat momenteel in een tijdelijke faciliteit zit die slechts enkele tientallen jaren als opslag kan dienen. Kortom, het Juragebergte zal geologen nog jaren blijven fascineren!
Ga voor meer informatie over het geothermische project in de stad Genève naar https://www.geothermies.ch.
Ga voor meer informatie over de opslag van kernafval in Zwitserland naar https://nagra.ch
