De etappe van vandaag eindigt in het Juragebergte. Als je ~201 miljoen jaar terug in de tijd zou kunnen kijken, zou je je kunnen voorstellen dat lavastromen hele landen bedekken. Dinosaurussen op de vlucht voor de lava en hoge uitsterfsnelheden in de oceanen door verzuring. Deze gebeurtenis vormt de wereldwijde stratigrafische grens van het begin van het Jura. Het Jura is genoemd naar het Juragebergte. Hier werd het Jura voor het eerst beschreven. Het Jura staat bekend om de vele fossielen. Deze dieren kwamen van pas bij het bepalen van de ouderdom van de verschillende geologische tijdspannes binnen het Jura. Maar het leidde ook tot een overvloed aan fantasie en verhalen over monsters in de Victoriaanse tijd. En hoewel het begin van het Jura goed gedefinieerd is, ontbreekt het einde van het Jura nog steeds aan een markering, of de gouden piek.
Dinosaurussen
In de Jura vind je ook prachtige witte kliffen. Deze kalkstenen in het Juragebergte werden in 1795 ontdekt door Alexander von Humboldt. Hij ontdekte ook een pinguïnsoort, zij het niet in Frankrijk. Hij noemde deze rotsen de Jura-kalksteen. In de19e eeuw werd de term Jura algemeen gebruikt. Het Jura (201,3-145 miljoen jaar) is waarschijnlijk de bekendste geologische periode. Het dankt zijn bekendheid aan de vervolgfilms van Jurassic Park, waarin een wereld wordt gedomineerd door rondzwervende dinosaurussen. Deze dinosaurussen liepen al die miljoenen jaren geleden over de vlakten in het Juragebergte.
Je kunt sporen vinden van sauropoden zoals we vorig jaar hebben laten zien. Deze dieren liepen met een comfortabele snelheid van 4 km/u, veel sneller dan ons peloton. Maar wat definieert het Jura? En waarom is het Jura een eigen geologisch tijdperk geworden? Hoe bepaal je eigenlijk wanneer zo’n periode begon en wanneer hij eindigde?
Fossielen zoeken
Het Jura is ongelooflijk rijk aan fossielen. Schelpen, zeelelies en ammonieten zijn veel voorkomende fossielen in het Jura, naast de voetafdrukken van dinosaurussen. Zeedieren kwamen veel voor omdat de Jura er tijdens het Jura heel anders uitzag dan nu. Er waren nog geen bergen en het gebied was bedekt door een ondiepe zee. Er wordt gezegd dat de nu fossielrijke bodem van de Jura zorgt voor een uniek rokerig wijnprofiel in de regio. Wij moeten het nog proeven!
De fossielenrijke Jura-sedimenten trekken al eeuwenlang fossielenjagers en paleontologen aan. Veel mensen trekken naar de Jurakust in Frankrijk en Engeland om ~200 miljoen jaar oude fossielen te verzamelen. Deze fossielen zijn ook belangrijk om de relatieve leeftijd van de rotsen te bepalen. We gebruiken ze om de tijdsperiode te bepalen. De eerste indeling van de geologische tijd is gebaseerd op het voorkomen en uitsterven van flora en fauna in de gesteentelagen. Voor het Jura is dit voornamelijk gebaseerd op ammonietenfossielen. Deze fossielen vormen de basis van de subzones van het Jura.
Oude monsters….
Het verzamelen van fossielen in Jura-sedimenten was ook een curiositeitshobby in de Victoriaanse tijd. Mensen uit die tijd dachten dat de fossielen antediluviaanse monsters waren. Ammonieten werden gezien als opgekrulde onthoofde slangen. Van schelpen werd gedacht dat het teennagels van de duivel waren. En belemnieten, stekels van de voorouders van inktvissen, waren hagelstenen. Grotere wezens, zoals ichtyosaurus en pleisiosaurus waren echte monsters van voor de bijbelse zondvloed.
Mary Anning, een fossielenverzamelaar uit Dorset, Engeland, ontdekte de eerste bijna complete skeletten van deze grote fossielen. Het allereerste fossiele skelet ontdekte ze toen ze pas twaalf jaar oud was. De Franse geoloog George Cuvier was in die tijd een vooraanstaand figuur. Mary Anning stuurde hem een tekening van haar ontdekking van de plesiosaurus. Hij dacht dat de plesiosaurus nep was, omdat de morfologie van het skelet onvergelijkbaar was met welk modern levend dier dan ook. In 1825 werd echter een plesiosaurus gekocht door de geoloog Constant Prevost en door George Cuvier gefigureerd voor 10 pond. Dit exemplaar bevindt zich nog steeds in het Museum National d’Histoiré Naturelle in Parijs.
Massa-extinctie
De Jurawereld waarin deze wezens leefden, zag er heel anders uit dan nu. Dat hebben we vastgesteld, maar hoe bepalen we nu het begin en het einde van deze periode? Het Jura begon dramatisch met een van de grootste massa-extincties in de geschiedenis van de planeet. Fauna en flora stierven uit als gevolg van grootschalig vulkanisme waarbij 1 miljoen km3 lava uitbarstte. HogeCO2-toenames en een opwarming van de aarde met 3-4 ºC waren het gevolg. Deze grote gebeurtenis is wereldwijd goed te herkennen in het gesteente door veranderingen in het type fossielen dat gevonden wordt, maar ook in de geochemische signatuur van het gesteente. Gecombineerd zijn dit goede markers voor de Trias-Jura grens en het begin van het Jura tijdperk. Maar hoe definieer je een nieuwe geologische tijdsperiode?
Geologen definiëren de basis van een stratigrafische grens traditioneel op basis van grote biologische omzetgebeurtenissen. De laatste decennia is dit aangevuld met geochemische signaturen, radio-isotopische dateringen, magnetostratigrafie en astrochronologie. Dit zijn allemaal stratigrafische hulpmiddelen om de geologische tijdschaal te verfijnen. De Internationale Commissie voor Stratigrafie (ICS) is een orgaan dat de geologische tijdschaal wereldwijd standaardiseert. Dit is zodat wetenschappers over de hele wereld dezelfde namen gebruiken voor dezelfde stratigrafische eenheden in de tijd. Elke tijdsperiode heeft zijn eigen subcommissie. Voor het Jura is dit de subcommissie voor Jura-stratigrafie. De subcommissie bestaat uit leden die gevestigde wetenschappers zijn die gespecialiseerd zijn in een Juragebied.
Tijdschalen
Elke gedefinieerde stratigrafische grens heeft een typelocatie die gekozen is door de subcommissie van de betreffende tijdsperiode. Dit is een intensief proces waarbij de subcommissie bepaalt waar de stratigrafische grens ligt en welke locatie dit het meest karakteristiek laat zien. De typelocatie van de Trias-Jura grens is de sectie Kuhjoch, Tirol, Oostenrijk. Als je deze locatie bezoekt, kun je met één voet in het Trias en één voet in het Jura staan. De exacte locatie wordt aangegeven met een “gouden spike”. Hoewel deze soms worden gestolen vanwege hun naam, zijn ze eigenlijk gemaakt van messing.
Spike wilde
Interessant genoeg is er nog geen gouden piek voor het einde van het Jura, hoewel er wel kandidaten zijn. Dit is de grens tussen het Jura en het Krijt, dus 145 miljoen jaar geleden. Dit is de enige grens tussen geologische perioden die nog niet gedefinieerd is. Op deze grens treden geen grote veranderingen op in het type fauna en flora. En er komen geen grote geochemische signaturen voor in de gesteenten. Dit bemoeilijkt een globale stratigrafische markering. In de laatst gepubliceerde Geologische Tijdschaal (2020) heeft de Krijt-werkgroep echter een grens voorgesteld. De grens wordt gebaseerd op de verspreiding en diversificatie van verschillende microfossielen en een magnetische omkering.
Op dit moment leven we in het Quartair en het Holoceen. Dit is de laatste tijdreeks van de Geologische Tijdschaal. Er was echter discussie over de introductie van het Antropoceen in de Geologische Tijdschaal. Het Antropoceen beslaat het huidige geologische tijdsinterval waarin veel aardse processen en omstandigheden sterk door de mens worden beïnvloed. Antropoceen is genoemd naar het Griekse woord voor mens. De invloed van de mens is toegenomen na het begin van de industrialisatie. Dit heeft geleid tot een andere toestand van het aardsysteem die kenmerkend is voor het Holoceen. De Antropoceen Werkgroep, een orgaan binnen de ICS, heeft onderzocht of het Antropoceen kan uitgroeien tot een geologische tijdseenheid met een eigen gouden piek. De thermonucleaire bomproeven van het begin van de jaren 1950 zouden dienen als een wereldwijde stratigrafische correlator. De commissie heeft echter besloten dat het voorlopig geen eigen periode wordt.
