Niet alleen de wielen van onze fietsers draaien. Zelfs bergen draaien van tijd tot tijd! Dat is precies wat er een paar miljoen jaar geleden gebeurde met een klein stukje van de Alpengordel. Het zogenaamde Alpen-Corsica maakte zich los van de rest van de Alpen. Het nam een fragment van de Europese plaat mee en vormde zo het Corsica-eiland. De overblijfselen van de oorspronkelijke verbinding tussen de westelijke Alpen en het eiland Corsica zijn bewaard gebleven in de rotsen die oprijzen in het gebied tussen Monaco en Nice, evenals op enkele plaatsen op Corsica. We zien echter geen overblijfselen van de oorspronkelijke verbinding met de Ligurische Zee. Hoe en wanneer vond de ontkoppeling plaats? Waarom zien we de onderwater Alpen niet meer? Laten we het uitzoeken.
Langzaam (d)riften
De Europese plaat vertegenwoordigt de grootste tektonische plaat die tijdens het Paleozoïcum (290 miljoen jaar geleden) de noordelijke sector van het supercontinent Pangea vormde. Je kunt hierover lezen op etappe 14. Aan het begin van het Mesozoïcum (250 miljoen jaar geleden) begint Pangea uiteen te vallen in tektonische platen, gescheiden door oceanen. Het oceaniseringsproces kwam tegemoet aan de drift van de platen die in verschillende richtingen bewogen. Dit noemen we rifting. Het is het horizontale proces van uitrekken van de continentale korst van de drijvende platen. De verticale bijdrage wordt spreiding genoemd en leidt tot het ontstaan van magma’s uit de aardmantel.
Het Mesozoïcum veroorzaakte de uitrekking van het Europese continent. De uitgedunde continentale korst begroef zich gedeeltelijk onder de zeespiegel en vormde zo een bekken dat gekenmerkt werd door de afzetting van sedimenten.”Deze sedimenten omvatten dolostonen en kalkstenen die werden afgezet boven de Europese marge die onder de zeespiegel zakte. Overblijfselen van deze sedimentaire gesteenten bevinden zich bijvoorbeeld langs de kust tussen Monaco en Nice. Ze vormen de kliffen van de – in de wielersport beroemde – Col d’Eze. Dit domein van de Alpengordel draagt de naam Dauphinois in het Frans, Helvetique in Zwitserland en Autochthonous in Corsica.
De sedimentatie duurt ongeveer 150 miljoen jaar en werd geassocieerd met de spreidingsfase. Het produceerde hoeveelheden magma langs een smalle richel, gelegen langs de rand waar de continentale marge de minimale dikte bereikte. Deze vulkanische activiteit vormde een nieuw oceaanbekken dat Alpine Tethys werd genoemd.
Kort overzicht van de orogenese
Herhaling is de sleutel, zelfs in etappe 21, dus in het kort gaan we door de Alpiene orogenese. In het Boven-Krijt (ongeveer 80 miljoen jaar geleden) leidde de beweging van de belangrijkste aardplaten tot het samenkomen van de Europese en Afrikaanse platen. Deze nieuwe geodynamische configuratie stopte de spreidingsfase en startte een nieuwe tektonische setting die de nieuw gevormde Alpine Tethys in de mantel kon duwen, wat leidde tot de botsing tussen de continentale randen van Europa en Afrika. Resultaat: Alpen wat handig is voor de Tour de France. De Alpen zijn een orogene gordel die bestaat uit overblijfselen van de Alpentethys en fragmenten van de twee continentale platen. Je vindt een dikke stapel zichtbare, gestapelde rotsen in de Alpengordel op het Franse vasteland en op Corsica van Cap Corse tot Corte.
Hallo, nieuwe oceaan
Het proces van botsing ging door in de tijd, maar er vond een andere tektonische gebeurtenis plaats. Dat zal ons helpen om de puzzel van de onderzeese Alpen op te lossen. Ongeveer 30 miljoen jaar geleden veranderde het scenario abrupt door de veranderde beweging van de Afrikaanse plaat. Het draaide om. We hebben dit ook gezien in de Giro d’Italia. Deze verandering markeerde het begin van de Apennijnse Orogenese, waardoor de zuidelijke delen van de Alpengordel in een extensie-tectonisch regime terechtkwamen. De extensie leidde onvermijdelijk tot uitrekking van de korst, vergelijkbaar met die in het Mesozoïcum. Dat veroorzaakte de Tethys Oceaan. Nu leidden de rifting en vervolgens de spreiding tot een nieuwe oceaan, Ligure-Provençal Basin genaamd. Het ligt vlak voor de kust van etappe 21.
De opening van het Ligure-Provençal bekken veroorzaakte definitief de rotatie tegen de klok in van het alpiene Corsica en van een flap van de Europese rand, waar we nu Corsica en Sardinië vinden. De rotatie van ongeveer 30° werd waarschijnlijk bereikt tijdens de spreidingsfase van het Ligure-Provençal bekken en eindigde 13 miljoen jaar geleden. Baanbrekende studies over de rotatie van het Corsica-Sardinië blok zijn gebaseerd op paleomagnetische gegevens (Van der Voo, 1993; Gattacceca, 2001).
Waar liggen de onderwateralpen?
Meer details over het Ligure-Provençal bekken worden gegeven door de seismische profielen. Het is een geofysische methode die de tektonische setting op ondiepe en diepe dieptes kan weergeven. Het seismische profiel van TGS-NOPEC toont de werkelijke configuratie van het Ligure-Provençal bekken. Er is duidelijk bewijs voor de riftingfase die wordt gekenmerkt door de afzetting van sedimenten. Dit seismische profiel suggereert dat het Europese continent, dus het land waar wij op rijden, momenteel boven een dikke laag sedimenten ligt die de afgelopen 30 miljoen jaar zijn afgezet.
Dus als je je afvraagt of de Alpen onder water doorgaan tussen Nice en Corsica, dan is het antwoord ja! Ze liggen echter begraven onder 2000 meter zeewater en 10 kilometer sediment! Dat zijn zeker nul punten voor de bolletjestrui op de Alpen onder water.
NB: Blogs in andere talen dan het Engels worden allemaal automatisch vertaald. Onze schrijvers zijn niet verantwoordelijk voor taal- en spelfouten.
