Het parcours van de Tour de France van vandaag loopt door de Vercors, een regio die rijk is aan geologie. Dit is tenslotte GeoTDF. We zouden hier niet zijn als er niets te zeggen was. In deze regio leidt de geologie van het landschap tot gastronomische hoogtepunten en historische gebeurtenissen, namelijk de truffels en de maquisards. Het Tour de France-peloton mag hopen op een voorproefje van zwarte truffels uit kalksteen. Deze kalkstenen rotsen zijn een overblijfsel van een uitgestrekte ondiepe zee die sporen bevat van de bezetting door dinosaurussen.
Snel vooruit in de geologische tijd. Door het samenkomen van de Euraziatische en Adriatische platen en het ontstaan van de Alpen verdween deze tropische zee. De alpiene tektonische krachten plooiden, breukten en tilden de kalksteenlagen op om het steile landschap van het Vercors-massief te vormen. Het is een natuurlijk fort dat het Franse verzet gebruikte tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit is een verhaal over truffels en maquisards in de ruige Vercors.
Drie kastelen, eindeloze truffels
Vandaag start de race vanuit Saint-Paul-Trois-Châteaux, een dorp dat bekend staat om de kwaliteit van zijn truffels. Dit ingrediënt, dat aan de basis ligt van de Franse keuken, heeft specifieke omstandigheden nodig om te groeien. In het bijzonder heeft het een bodem nodig die rijk is aan kalksteen, een gesteente dat de basis vormt van het gebied dat het peloton vandaag zal doorkruisen. We lazen al dat er ook wijn groeit op de kalkbodem in Bourgondië(zie etappe 7), en vandaag zijn het truffels. Waar zouden we zijn zonder kalksteen? In Saint-Paul-Trois-Châteaux zijn de kalksteenlagen zacht geplooid en meestal vlak.
Tijdens de wedstrijd volgt het peloton van de Tour de France de Eygues, een zijrivier van de Rhône, en komt zo dichter bij het midden van de Alpen. Aan beide kanten van de weg worden de kalksteenbeddingen meer en meer geplooid en gebarsten, waardoor pieken en reliëfs ontstaan. De etappe eindigt in Super Dévoluy, dat aan de voet van het Vercors Massief ligt. Het is een van de meest sprekende voorbeelden van de abrupte landschappen die door alpiene vervorming ontstaan.
De vesting
De steile hellingen van de Vercors zijn een natuurlijk fort. Het werd gebruikt als bolwerk door het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vroeger kon een maquisard (d.w.z. de naam van het bestand in de regio) die gezegend was met een goede neus hopen zijn maaltijd te verrijken met het subtiele aroma van verse truffels die werden opgegraven uit de kalkhoudende ondergrond. Dat kalkachtige karakter? Misschien raad je het al: kalksteen.
De verloren zee
Van 200 tot 66 miljoen jaar was het gebied waar de huidige etappe doorheen loopt een ondiepe zee die in verbinding stond met de uitgestrekte Tethys Oceaan, de voormalige Middellandse Zee. Het verspreidde zich tussen de zuidelijke Euraziatische en Afrikaanse platen. De tektonische, paleogeografische en klimatologische reconstructies vertellen ons dat Frankrijk op een lagere breedtegraad lag dan zijn huidige positie. Het was eigenlijk vlakbij de evenaar. Het klimaat was dus veel warmer.
De tropische ondiepe zeeën die Zuid-Frankrijk bedekten zijn een perfecte habitat voor de ontwikkeling van een rijke mariene fauna en flora. In deze omgeving bloeit een breed scala aan kalkhoudende organismen, waaronder plankton en zeeschelpen. Na hun dood zetten deze organismen zich af op de bodem van de oceaan. Ze stapelden zich op en door verdichting en diagenese (d.w.z. fysische en chemische veranderingen die plaatsvinden tijdens de omzetting van sediment in sedimentair gesteente) ontstonden de kalksteenlagen die nu langs het parcours blootliggen.
Dichter bij het oppervlak en aan de zeekusten bezetten veel grotere wezens de ecologische niches. Dit zijn de dinosaurussen(zie fase 16). Vóór de komst van de maquisards en de wielrenners van het peloton waren deze majestueuze beesten de eerste bewoners van het gebied. Ze hebben sporen achtergelaten in de vorm van voetafdrukken van dinosaurussen. Fossielen van Ichtyosaurussen en Pleisosaurussen worden gevonden in de sedimentaire lagen van het Jura en het Krijt tijdperk.
Uit het diepe
Tijdens het late Krijt, ongeveer 80 miljoen jaar geleden, begonnen de Afrikaanse en Adriatische platen samen te smelten in de richting van de Euraziatische plaat. Het was een reactie op de opening van de Atlantische Oceaan. Ongeveer 40 miljoen jaar geleden, nadat de dinosauriërs verdwenen waren, raakte de Adriatische plaat het Euraziatische continent. Deze botsing creëert een grote zone van tektonische vervorming: de Alpen. Het is natuurlijk niet de eerste keer dat je dit leest. Tijdens die botsing verdwenen de tropische zeeën van Zuid-Frankrijk als gevolg van een regionale, tektonische, opheffing. Als reactie op de alpiene krachten worden de kalksteenlagen op de bodem van de oceaan geplooid, op elkaar gedrukt langs breukvlakken en omhoog gedragen. Dit zagen we ook in etappe 4 , waar we oceaanrotsen tegenkwamen op de Galibier.
Deze tektonische vervorming, in combinatie met de erosie door insnijding van rivieren, creëert middelhoge pieken en abrupte valleien. Dit ruige landschap zal de wielrenners van de Tour de France zeker een zware tijd bezorgen.
Massief van de Vercors
Het Vercors-massief is een voorbeeld van hoe de alpiene vervorming de Jura en Krijt kalksteenlagen en het landschap heeft beïnvloed. De geomorfologische bijzonderheid, die de natuurlijke vestingvorm heeft veroorzaakt, ligt in de smalle opeenvolging van anticlinale en synclinale plooien, verschoven en opeengestapeld door grote breuken. In geologisch jargon noemen we deze gebieden “plooi en stuwgordels”. Daar brengt de tektonische vervorming harde kalksteenlagen aan de oppervlakte die bestand zijn tegen erosie. Er ontstonden langgerekte kliffen die het noord-zuid georiënteerde breukvlak volgen.
De kliffen zijn natuurlijke barrières gescheiden door smalle en steile valleien, gelegen in het centrum van de tektonische plooien. Deze valleien zijn het enige kruispunt van het gebied. Dat maakte van het Vercors-massief een bolwerk dat gemakkelijk te controleren en te verdedigen is. Deze specifieke geomorfologie en geologische geschiedenis verklaren waarom het Vercors-massief een zeer omstreden strategisch militair bastion was tijdens de Tweede Wereldoorlog en een schuilplaats voor het Franse verzet. Zal de gele trui vandaag ook zijn voorsprong kunnen verdedigen in de Vercors?
NB: Blogs in andere talen dan het Engels worden allemaal automatisch vertaald. Onze schrijvers zijn niet verantwoordelijk voor taal- en spelfouten.
