Een glas wijn is synoniem aan Frankrijk. Terwijl we genieten van een glas wijn reizen we door de tijd om te zien waar de bodem van de wijngaarden van gemaakt is.
De vlakke etappe van vandaag van Mont-de-Marsan naar Bordeaux leidt de renners door het bekken van Aquitaine ten noorden van de Pyreneeën. Dit bekken is na het bekken van Parijs het grootste sedimentaire bekken van Frankrijk. Bekijk het als een gigantische badkuip die zich langzaam vult met mariene en later continentale sedimenten sinds het Onder-Trias (~252-201 miljoen jaar geleden). Een vlakke etappe kan vrij saai zijn, maar geologisch gezien is dit gebied erg interessant. Laten we gaan!
Ammonieten
Het type sediment in dit bekken werd aanvankelijk bepaald door de hoge zeespiegel. Hierdoor bleven modderstenen, afzettingen van carbonaatgesteente en mergel over. De mariene kalkstenen afgezet tijdens het Vroeg Jura (~200-180 miljoen jaar geleden) staan bekend om de conservering van ammonieten. Deze ammonieten zijn de fossielen van een groep nu uitgestorven zeeweekdieren. Omdat ze hier gevonden worden, weet je dat dit ooit een oceaan was.
Ammonieten zijn ook erg nuttig als ‘indexfossielen’ om sedimentaire afzettingen te dateren. Het voorkomen van bepaalde soorten is beperkt tot een specifiek interval in de geologische tijd. Vrijwel alle ammonieten die in het Jura voorkwamen waren verwant aan de familie van de Psiloceratidae. Zij waren de enige overlevenden van het Permisch-Trias uitstervingsproces, ongeveer 251 miljoen jaar geleden. Deze uitsterving werd in verband gebracht met een grote hoeveelheidCO2 die werd uitgestoten door vulkanisme. Dat resulteerde in een ernstige verzuring van de oceanen, waardoor de vorming van de carbonaten waaruit ammonieten zijn opgebouwd werd verhinderd. Een bekendere uitstervingsgebeurtenis is de inslag van een asteroïde die alle dinosaurussen doodde. Deze veroorzaakte ~66 miljoen jaar geleden de Chicxulub-krater op het schiereiland Yucatan (Mexico). Ammonieten stierven uit, samen met 75% van alle soorten op aarde.
Iemand een glas wijn?
Tijdens het Mioceen (~23-5 miljoen jaar geleden) begon de zee te terug te trekken. Dat veranderde het sedimenttype van voornamelijk marien naar meer meerachtige en later continentale sedimenten. In deze tijd begon ook het rivierennetwerk dat het Centraal Massief draineert vorm aan te nemen. Met name de loop van de rivier de Garonne, die in de laatste 55 km van de etappe wordt gevolgd, is al sinds het Plioceen (~5-2,5 miljoen jaar geleden) aanwezig. De Garonne ontspringt in de Pyreneeën. Het transporteert verweerd rotsmateriaal van deze bergen naar de monding van de Gironde bij Bordeaux, de finishlocatie van deze etappe. Onderweg laat de rivier verweerd gesteente achter op zijn oevers, dat samen met de onderliggende mariene kalkafzettingen met ammonietfossielen de perfecte bodem vormt voor wijnbouw.
Het grind maakt de grond waterdoorlatend. Hierdoor blijft het regenwater in de grond in plaats van het af te voeren; en dat betekent gelukkige druiven. De onderliggende kalkstenen leveren op hun beurt calcium aan de bodems. Dit is een cruciale voedingsstof voor wijnstokken en draagt bij tot de stevigheid van de druiven. De unieke combinatie van grind dat door de rivier de Garonne vanuit de Pyreneeën wordt aangevoerd met klei en kalksteen die tijdens vroegere mariene omstandigheden zijn afgezet, maakt dat de wijnen uit de Bordeaux zo beroemd zijn als ze zijn.
Lokale variëteit
Een paar laatste woorden over het eerste deel van deze etappe, die door het nationale park van het Landes Forest leidt. Dit park beslaat een gebied dat bedekt is door door de wind afgezet zand tijdens koude en droge ijstijden in het Pleistoceen (2,5 miljoen jaar – 11,7 duizend jaar geleden).
Het zand vulde de depressie die was achtergelaten door de terugtrekkende zee. Het liet ook een onvruchtbare en natte zone achter die onaantrekkelijk was voor mensen en dus grotendeels onbewoond. Het gebied werd in de 18-19e eeuw drooggelegd en veranderd in een dennenbos om erosie van de zandgrond tegen te gaan.
Het verschil in sedimenttype en ouderdom tussen het bos van Les Landes (zand uit het Pleistoceen) en de wijngaarden (verweerd rotsmateriaal uit de Pyreneeën vermengd met tertiaire mariene sedimenten) aan de oevers van de Garonne resulteert niet alleen in een zeer verschillend landschap en landgebruik, maar is ook goed herkenbaar in de bodemkaart van Frankrijk.
