De witte trui voor de beste jonge renner is altijd een goede indicatie van toekomstige grootsheid. Tadej Pogacar of Egan Bernal wonnen zelfs de Tour de France in de witte trui. Vandaag onderzoeken we een mineraal voor alles wat wit is en wat batterijvoeding voor de draadloze schakelsystemen.
Etappe 11 brengt het peloton van het bergachtige Centraal Massief naar de vlakten van de Bourbonnais. Hoewel deze etappe waarschijnlijk beslist zal worden in een sprint, kunnen een paar enthousiaste klimmers besluiten om zich aan te sluiten bij de kopgroep en hun benen te testen op de twee kleine heuvels in het eerste derde deel van de race. Op de top van de tweede klim passeren de renners het geologische hoogtepunt van de dag: de steengroeve van Beauvoir.
Deze groeve is goed zichtbaar van bovenaf. De witte kleur valt op tussen de groene bossen die het omringen. De witte kleur komt van het mineraal kaoliniet dat hier al sinds 1852 wordt gedolven. Kaoliniet is een kleimineraal dat overvloedig wordt gebruikt om alles wit te maken, zoals papier, keramiek en verf. Hoewel het witte shirt hoogstwaarschijnlijk niet met deze kleurstof is geproduceerd.
Ongeveer 70% van de wereldwijde kaolinietproductie ging vroeger naar de productie van de coating die papier zijn witte kleur geeft. In 2016 daalde dit cijfer tot 36%, deels door de toenemende populariteit van digitale media. De marktwaarde van al het kaoliniet dat in 2021 wordt gedolven, bedraagt 4,24 miljard USD, een bedrag vergelijkbaar met het jaarlijkse BBP van Sierra Leone.
De geschiedenis van wit
Hoe is al dat kaoliniet hier gekomen? Ten eerste hebben we veel mineralen nodig die veldspaten worden genoemd. Deze mineralen zijn te herkennen aan hun vierkante vormen en melkwitte tot roze kleur. Deze mineralen komen voor in veel kristallijne gesteenten. In het Centraal Massief komen de meeste veldspaten voor in een gesteente dat graniet wordt genoemd.
Dit is een gesteente dat ontstaat wanneer magma, of vloeibaar gesteente, langzaam afkoelt en stolt in een magmakamer diep onder het oppervlak. Deze magmas werden gevormd tijdens de zogenaamde Variscische orogenese, een gebeurtenis waarbij bergen werden gevormd en die zijn hoogtepunt bereikte toen wat nu West-Europa is in botsing kwam met een continent dat Noord-Amerika, Scandinavië, en het Oekraiense schild besloeg, ongeveer 300 miljoen jaar geleden! In de loop van de tijd werden de gesteenten boven de nu vaste magmakamer langzaam weggesleten. Het resultaat was de blootstelling van de granieten aan de elementen. Toen de veldspaten in contact kwamen met regenwater, dat licht zuur is, werden ze omgezet in klei zoals kaoliniet.
Meer kracht!
Voor de samenleving zijn deze granieten niet alleen interessant omdat ze worden afgebroken tot toekomstige papieren coatings. De magma’s waaruit granieten worden gemaakt bevatten veel edele metalen. De bekendste daarvan is lithium. De kristalstructuur van de mineralen in graniet biedt geen ruimte voor deze metalen. Dus als het graniet uit het magma kristalliseert, blijven deze metalen liever in het overgebleven vloeibare gesteente. Dat is natuurlijk totdat het laatste beetje magma stolt en de metalen nergens anders heen kunnen! De bovenkant van de magmakamer, die toevallig direct onder de Beauvoir-groeve ligt, zit dus boordevol met het spul dat we nu gebruiken om batterijen te maken voor bijna alles: zelfs in de elektrische groepsets die door het peloton worden gebruikt, zitten lithiumbatterijen.
Doorrijden!
De Franse geologische dienst voorspelt dat er genoeg lithium onder de Beauvoir-groeve zit om batterijen voor 700.000 elektrische auto’s te leveren. Er zijn echter alleen al in Frankrijk bijna 40 miljoen auto’s. We zullen veel andere plaatsen zoals de Beauvoir-groeve nodig hebben om onze koolstofvoetafdruk te verkleinen.
Helaas is het delven van lithium, of een van de andere edelmetalen die hier te vinden zijn, niet erg goed voor het milieu. Er zijn grote hoeveelheden water voor nodig, een andere bron die steeds schaarser wordt. De winning van metalen uit de rotsen vervuilt dit water zodanig dat het giftig wordt voor de meeste organismen. Het is ook geen hernieuwbare bron. De vroegste schatting voor de volgende botsing tussen Noord-Amerika en Europa is over ongeveer 200 miljoen jaar. Veel geologen vragen zich echter af of dit ooit nog zal gebeuren. Nieuwe magmakamers komen gewoon niet op tijd tevoorschijn om te worden gedolven voor batterijen.
Of en in welke mate de groeve van Beauvoir en vergelijkbare geologische locaties in het Centraal Massief geëxploiteerd moeten worden, zal de komende jaren waarschijnlijk onderwerp zijn van felle discussies. Misschien beseffen de klimmers in de kopgroep dat ze deze kans moeten grijpen om door te stoten, want deze heuvel zou in de komende jaren wel eens kunnen verdwijnen…
